Zetten de inspanningen tot nu toe al zoden aan de dijk, zijn we op de goede weg en waar kunnen we de komende tijd het snelst resultaat halen?

Deze onderwerpen hebben we besproken in de online bijeenkomst op 2 februari 2022. Het verslag van deze bijeenkomst en de presentaties zijn links te downloaden.

Hieronder vind je een korte samenvatting van de presentaties. Heb je vragen? Stel ze aan de contactpersonen die hier vermeld staan, of stel je vraag op onze LinkedIn-pagina.

Sjoerd Slagter (Nationaal Restauratiefonds) en Jan Hylke de Jong (Fenicks) over eigenaren onderzoek en energieverbruik Monitor Verduurzaming Monumenten:

Nationaal Restauratiefonds heeft onderzoek gedaan onder eigenaren over de verduurzaming van monumenten, tegelijkertijd is Fenicks bezig om het energieverbruik van monumenten in kaart te brengen. Dat onderzoek vordert gestaag, in 2021 werd er via de netbeheerders informatie opgehaald van maar liefst 40.000 aansluitingen. Eind 2022 is de hele kaart van Nederland in beeld.

Over eigenaren van monumenten en verduurzaming
De interesse van eigenaren voor het verduurzamen van hun monument is groot. Hun drijfveren zijn kostenreductie, comfort, toekomstbestendigheid en zorgen om het milieu. De basismaatregelen zijn door veel eigenaren al gedaan, MAAR er wordt maar weinig vooraf advies ingewonnen, mensen hebben daardoor weinig inzicht in de besparingsprognose van de maatregelen die ze uitvoeren. De eigenaar weet dus eigenlijk niet waar hij aan begint en wat het oplevert. Er is grote behoefte aan heldere en betrouwbare informatie: wat kan en mag, wie geeft goed advies en wie voert het correct uit?

Energieverbruik rijksmonumenten
Uit onderzoek van Fenicks blijkt dat ondanks investeringen en bereidwilligheid eigenaren het totale energiegebruik van Rijksmonumenten nog steeds stijgt. Doelstelling routekaart is juist afname van 10%. Jan Hylke ziet kansen bij de verduurzaming van (groot) maatschappelijk vastgoed. Verbruik van bestuurs-, overheids- en rechtsgebouwen, religieuze gebouwen en industrie, handel, opslag en transport is inmiddels in beeld. Daar kunnen grote slagen gemaakt worden. De stijgende energieprijs kan als katalysator werken: investeringen zijn sneller lonend.

De hele rapportage is ook links te downloaden: 2021 Rapportage monitor verduurzaming monumenten

OP DE ZEEPKIST

1. Ton Vervoort, Provincie Zuid-Holland

Restauratie, herbestemming & verduurzaming van rijksmonumenten
Zuid-Holland is rijk aan monumentale gebouwen. De provincie Zuid-Holland zet zich actief in voor behoud en restauratie van rijksmonumenten. Rijksmonumenten vertellen het verhaal van Zuid-Holland en verlenen kwaliteit en identiteit aan hun omgeving. Wij koesteren deze monumenten, waaronder de molens, landgoederen en kerkgebouwen. De provincie Zuid-Holland houdt de monumenten in stand door restauratie te stimuleren en leegstand te voorkomen door middel van herbestemming.

De verduurzaming van rijksmonumenten speelt een belangrijke rol in de instandhouding daarvan. Monumenten hebben vaak een respectabele leeftijd en zijn van nature vaak al circulair en duurzaam. Bij herbestemming komen echter ook zaken als comfort-eisen voor prettig wonen en/of werken om de hoek kijken. Bij eventuele aanpassingen is het daarom van belang dat zij bijdragen aan de energietransitie.

Over Ton Vervoort:
Zijn rol als aanjager herbestemmen rijksmonumenten is om eigenaren van (bijna) leegstaande rijksmonumenten te helpen een nieuwe bestemming te vinden voor hun gebouw, met name boerderijen, industriële complexen en kerkgebouwen. Dat doet hij door het geven van advies en het leggen van contacten om zo tot een succesvolle en financieel haalbare herbestemming te komen. Waar nodig wordt gerestaureerd, verduurzaamd en toegankelijk gemaakt. Zo kunnen monumenten behouden blijven, weer benut worden en opnieuw tot leven komen.

Meer informatie:
Provincie Zuid-Holland: www.zuid-holland.nl
Contactpersoon Ton Vervoort via: aanjagerherbestemmen@pzh.nl

2. Martijn Bok, BOEi

Lessen uit de praktijk
Duurzaamheid zat BOEi altijd al in de genen, maar er is gezien de urgentie van onder mee de klimaatproblemen een versnelling ingezet op verduurzaming van het eigen bezit. Daarnaast adviseert BOEi vanuit haar kennis op het gebied van restauratie en herbestemming ook hoe de verduurzaming van monumenten kan worden aangepakt. Het motto daarbij? Duurzaamheid is durven doen! Niet alleen vuistdikke rapporten schrijven, maar ook pionieren, leren en weer verder komen. Als grote speler in de erfgoedsector deelt BOEi haar lessen ook graag met andere monumenteneigenaren, zoals in deze zeepkistsessie op de partnermiddag.

Over Martijn Bok:
Martijn Bok is duurzaamheidsmanager en ontwikkelingsmanager bij BOEi. Daar is hij samen met zijn collega Robert Tersmette verantwoordelijk voor het implementeren van het duurzaamheidsplan.

Meer informatie:
BOEi: www.boei.nl
Contactpersoon Martijn Bok: m.bok@boei.nl

3. Rik van Oorschot – Gewoon gezond wonen (GGW)

Fieldlab Gewoon Gezond Wonen wordt ondersteund door enthousiaste wetenschappers die onderzoek doen naar de effecten van de energietransitie in de praktijk. Een product dat zeker aandacht verdiend is vloerverwarming op basis van amorfe technologie.

Met een laag energieverbruik is het toepasbaar in elk gebouw, bij uitstek in monumentale panden is dit systeem een hartelijk welkom. Het bevat geen onderdelen die slijten waardoor het honderden jaren meekan, wordt het onzichtbaar weggewerkt in vloer of wand. Door de lage investeringskosten de moeite waard. Om inzage te krijgen hebben we een rekentool gemaakt die investeringskosten, verbruik en besparing doorrekent. Vraag naar de mogelijkheden.

Over Rik van Oorschot:
Rik van Oorschot bouwkundig en bouwfysicus is altijd opzoek naar nieuwe toepassingen voor woningbouw. Hij deed mee aan een denktank dat door BZK was opgezet: "Hoe we de vliegwiel voor het verduurzamen van bestaande bouw aan de gang kunnen krijgen" Met die kennis ontwikkelde hij samen met een consortium een deltaplan "Sterk" gebaseerd op Energie Service Company (ESCo)

Daar waar energie transitie de menselijke maat vergeet, staat hij op de vuurlinie met Gewoon Gezond Wonen. Hij wil jullie kennis laten maken met een product dat een oplossing biedt voor monumentale panden.

Meer informatie:
GGW: www.ggwconsortium.com
Contactpersoon Rik van Oorschot: rik.vanoorschot@ggwconsortium.com

4. Tom Huizer – De Groene Grachten

Adviestool Duurzaam Monument
In samenwerking met de Monumentenwacht Noord-Holland, Noord-Brabant en Gelderland, ontwikkelde De Groene Grachten van de adviestool duurzaam monument. Een inspectie en rapportage tool voor erfgoed professionals t.b.v. de verduurzaming van ons erfgoed. Met deze adviestool kunnen DUMO adviezen versneld, betaalbaar en betrouwbaar worden uitgebracht. Deze adviestool wordt vanaf 2022 aangeboden aan monumentenwachters, erfgoedadviseurs en gemeenten.

Over Tom Huizer:
Tom is operatie en innovatiemanager bij De Groene Grachten. Hij ondersteunt het adviesteam, zorgt dat de projecten op rolletjes lopen en werkt aan de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Samen met de Monumentenwacht Noord-Holland, Noord-Brabant en Gelderland werkte hij aan de ontwikkeling van de adviestool duurzaam monument. Een inspectie en rapportage tool voor erfgoed professionals t.b.v. de verduurzaming van ons erfgoed.

Meer informatie:
De Groene Grachten: www.degroenegrachten.nl
Contactpersoon Tom Huizer: tom@degroenegrachten.nl

5. Sjoerd Slagter – Nationaal Restauratiefonds

Onderzoek Dumo advies
Sjoerd Slagter hanteert het principe ‘Ken uw klant’ als uitgangspunt bij vele activiteiten. Dit vormt de motivatie voor diverse onderzoeken. De inzichten worden gebruikt om dienstverlening en klantrelaties te verbeteren en/of op te bouwen. Vanuit die doelstelling heeft het Restauratiefonds ook de regeling uit 2021, waarbij Dumo-adviezen werden vergoed door het Restauratiefonds onderzocht. Klanten werden ondervraagd over tevredenheid, inzichten en opvolging van de dumo adviezen.

Over Sjoerd Slagter:
Marketeer bij het Nationaal Restauratiefonds.

Meer informatie:
Nationaal Restauratiefonds: www.restauratiefonds.nl
Contactpersoon Sjoerd Slagter: s.slagter@restauratiefonds.nl

6. Jan Cromwijk - ISSO

Project Praktijkboek Duurzaam Erfgoed
Doelstelling van dit project is het realiseren van een grondige update van het verouderde Handboek Duurzame Monumentenzorg en re-branding naar Praktijkboek Duurzaam Erfgoed. Het beoogde resultaat van dit project bestaat uit:

• Een set leerdoelen die vakmanschap voor het proces van 'Verduurzamen van Gebouwd Erfgoed' beschrijven
• Een compleet herzien Praktijkboek 'Duurzaam Erfgoed' dat actoren in het verduurzamingsproces van Erfgoed in de gebouwde omgeving meeneemt in het proces, voorziet van praktisch toepasbare kennis en doorlinkt naar diverse hulpmiddelen.
• Een geactualiseerde, betrouwbare en breed gedragen DuMo methodiek die het proces en de hulpmiddelen beschrijft om te komen tot een transparant DuMo-label.

Over Jan Cromwijk:
Programmamanager EU-projecten & scholing van vakmensen

Meer informatie:
ISSO https://over.isso.nl
Contactpersoon Jan Cromwijk: j.cromwijk@isso.nl

7. Felix Kusters – Stichting ERM

Verduurzamingsrichtlijnen.nl en bouwfysisch onderzoek
Op verduurzamingsrichtlijnen.nl is veel informatie van diverse ERM publicaties overzichtelijk samengebracht. Het gaat om het isoleren van gevels, muren, daken en vensters. De informatie is bedoeld voor professionals in de monumentenbranche en bevat beschrijvingen en tekeningen. Ook zijn er Prestatiebladen voor isolatiematerialen; die bevatten informatie die van belang is voor het toepassen van die materialen in monumenten. Verder ook een 3D-model met voorbeelden van bouwkundige oplossingen; dit helpt bij het maken van bouwfysisch verantwoorde keuzes met behoud van monumentale waarden.

Ook komt aan de orde onderzoek naar de bouwfysische effecten van het isoleren van woonhuismonumenten. Hoe hebben de isolatie en de constructie zich gehouden in de loop der tijd? Om hier achter te komen worden allerlei metingen in de constructie en het isolatiepakket gedaan. Op een oproep om deel te nemen hebben meer dan 50 organisaties en particulieren gereageerd. Medio 2022 is het onderzoek, met 15-18 panden, afgerond.

Over Felix Kusters:
Adviseur verduurzaming van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM)

Meer informatie:
Stichting ERM: www.stichtingerm.nl
Contactpersoon Felix Kusters: felix.kusters@stichtingERM.nl